اجزای فصل پنجم و شیوۀ نگارش پایان نامه- قسمت دوم

فصل پنجم پایان نامه در رابطه با نتیجه گیری و پیشنهادات مربوط به موضوع پایان نامه  است که شرح تفصیلی آن را در مقالۀ قبل بررسی کردیم. مهم‌ترین قسمت فصل پنجم پایان نامه را شاید بتوان قسمت بحث و تبیین نتایج دانست. در این بخش دانشجو یا محقق باید چند کار اساسی را انجام دهد مانند: تشابه و تفاوت یافته‌های خود (مقایسه تطبیقی یافته‌ها با تحقیقات مشابه داخلی و خارجی) و اینکه یافته‌های تحقیق خود را توضیح دهد و دلایل و چرایی دست‌یابی به چنین یافته‌هایی را شرح دهد مثلا: اگر فرضیه‌ای تأیید یا رد شد، دانشجو یا محقق باید با ارائۀ ادلۀ محکمه پسند دلیل این تأیید یا رد را توضیح دهید و به نوعی از نتایج و یافته‌های علمی خود دفاع کند. همان طور که مطلع هستید، معمولاً پیشنهادات در پایان نامه به دو بخش تقسیم می‌شود یکی پیشنهادات به سازمان به کار گیرنده و یکی پیشنهادات به محققین آتی. اما نکته اینجاست که پیشنهادات باید از بطن نتایج و یافته‌های تحقیق استخراج شود و نه از طریق جستجوی اینترنتی یا زدن حرف‌های دهن پرکن.

بخش مهم دیگرفصل پنجم پایان نامه، معرفی محدودیت‌های پایان نامه است که در اینجا منظور از محدودیت، مجموعه عوامل و شرایطی است که دانشجو یا محقق حین نوشتن پایان نامه یا تحقیق خود تجربه کرده و این عوامل و شرایط بر نتایج و یافته‌های پایان نامه تأثیر می‌گذارند.

هر پایان نامه یا تحقیقی محدودیت‌های خاص خود  را دارد دانشجو یا محقق باید رعایت امانت را کرده و در گزارش کار علمی خود به این محدودیت‌ها اشاره نماید تا هر کسی که این گزارش را مطالعه نموده و قصد بهره‌برداری از یافته‌های آن را دارد، بداند محقق یا دانشجو تحت چه شرایطی به این یافته‌ها رسیده است. البته معمولاً دانشجویان چند عامل را به عنوان محدودیت ارائه می‌نمایند مثل: کمبود منابع علمی، عدم همکاری پاسخ‌دهندگان و …

اگر بخواهیم به چند نمونه محدودیت واقعی اشاره کنیم، می‌توان موارد زیر را اعلام کرد:

مثل دانشجویی که با طیفی از پاسخ‌دهندگانی مواجه است که زمان کافی یا به دلیل کهولت سن بینایی لازم سواد لازم برای پر کردن پرسش نامه ها را ندارند و خود مجبور به قرائت پرسش نامه برای آن‌ها می‌شود که این دانشجو به زمان بیشتری نیاز دارد و این خود یک محدودیت است.

یا اینکه محققی در توزیع پرسش نامه از اختیار لازم برخوردار نیست و مجبور است که این پرسش‌نامه‌ها را به افراد مورد تأیید و انتخابی مدیر بدهد. این پاسخ دهندگان حین تکمیل پرسش نامه مجبورند مشغول به امور روزمره مثل پاسخگویی به تلفن و… باشند که دانشجو با تعداد زیادی از پرسش‌نامه‌های ناقص و معیوب مواجه می‌شود.

حال با توجه به توضیحات بالا، نکات زیر در نگارش فصل پنجم پایان نامه حائز اهمیت است.

نکاتی که در انتخاب مرجع‌دهی و جزئیات آن باید مدنظر قرار بگیرد، این است که اطلاعات زیر باید برای ارجاع‌دهی در دسترس باشد.

۱- نام نویسنده

نام خانوادگی حتما به صورت کامل نوشته می‌شود. نام ممکن است به صورت کامل (که در این صورت قبل از اسم) یا فقط به حرف اول (قبل یا بعد از اسم) نوشته شود. در صورتی که فقط حرف اول نام نوشته شود، بعد از حرف نقطه گذاشته می‌شود.

۲- عنوان مقاله/ کتاب

۳- نام ناشر، ژورنال و کنفرانس

۴- سال نشر

نکته مهم برای سال نشر مرجع، این است که برای سال‌های قبل از سال ۲۰۰۰ حتما عدد ۱۹ نوشته شود، یعنی بجای ۹۶ بایستی ۱۹۹۶ نوشت. همچنین در برخی موارد لازم است، علاوه بر سال ماه انتشار نیز نوشته شود.

۵- جلد و شماره یا نسخه

اساس هر ژورنال در سال دارای یک یا چند جلد است و دوره انتشار (ماهیانه، دوماهانه و…) بر این اساس تعیین می‌شود. هر جلد ممکن است شامل چند شماره یا نسخه باشد. در واقع هر ژورنالی دارای جلد است اما الزاماً دارای شماره یا نسخه نیست. به عنوان مثال معمولاً انتشارات Elsevier فاقد شماره است اما IEEE دارای شماره است.

۶- شماره صفحات

در مراجع انگلیسی معمولاً از «.pp» و در مراجع فارسی از «ص.» برای نشان دادن شماره صفحات استفاده می‌شود.

نگارش مراجع

اسناد مختلفی برای ارجاع‌دهی وجود دارد که هر کدام دارای قالب متفاوتی برای ارجاع‌دهی هستند. دقت شود، قالب‌های مطروحه در این بخش، رایج‌ترین و متداول‌ترین نوع ارجاع‌دهی است. بهتر است برای اطمینان بیشتر به قالب ارائه شده توسط دانشگاه مراجعه شود.

الف) کتاب

علوم پایه و فنی-مهندسی

نام خانوادگی، نام، عنوان کتاب، محل نشر، انتشارات، نوبت چاپ، سال نشر

علوم انسانی

نام خانوادگی، نام. (سال نشر). عنوان کتاب. محل نشر: انتشارات، نوبت چاپ

در صورتی که کتاب یا مقاله، اثر ترجمه شده باشد ذکر نام مترجم پس از نام نویسنده ضرورت دارد.

ب) مقاله ژورنال

علوم پایه و فنی-مهندسی

نام خانوادگی، نام، عنوان مقاله، نام نشریه، سال نشر، جلد (شماره)، صفحات

علوم انسانی

نام خانوادگی، نام، (سال نشر)، عنوان مقاله، نام نشریه، جلد، شماره، صفحات

ج) مقالات کنفرانس

علوم پایه و فنی مهندسی

نام خانوادگی، نام, عنوان مقاله، نام کنفرانس، سال نشر، کشور محل برگزاری، شهر محل برگزاری، صفحات.

علوم انسانی

نام خانوادگی، نام، (سال نشر)، عنوان مقاله، نام کنفرانس، کشور محل برگزاری، شهر محل برگزاری، صفحات

د) پایان نامه

علوم پایه و فنی-مهندسی

نام خانوادگی، نام، عنوان پایان نامه، مقطع تحصیلی، دانشگاه محل تحصیل، سال اتمام پایان نامه.

علوم انسانی

نام خانوادگی، نام. (سال اتمام پایان نامه)، عنوان پایان نامه، مقطع تحصیلی، دانشگاه محل تحصیل.

اشتباهات رایج در تألیف متن اصلی

۱- عدم رعایت چارچوب هر فصل در پایان نامه

رعایت چارچوب تعریف شده برای هر فصل پایان نامه، اختیاری نبوده و کاملاً الزامی است. از این رو، این چارچوب حتما باید به صورت دقیق رعایت شود. متاسفانه گاهی دیده می‌شود که حتی اساتید نیز چندان توجهی به رعایت ساختار استاندارد پایان نامه ندارند یا اینکه خودشان تغییراتی را در ساختار پایان نامه ایجاد می‌کنند.

۲- حجم زیاد پایان نامه

همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، برخی دانشجویان این تصور اشتباه را دارند که هرچه حجم و تعداد صفحات پایان نامه بیشتر باشد و مطالب زیادی در پایان نامه ارائه شود، دلیل بر بهتر بودن پایان نامه است، یا اینکه تصور می‌کنند می‌توان ضعف یا ایرادات پایان نامه را با افزایش تعداد صفحات آن جبران کرد. اساس داشتن مطالب اضافی و نامربوط که صرفاً با هدف حجیم‌تر شدن پایان نامه انجام می‌شود خود ایراد بزرگی است که قطعاً داوران و اساتید را مجاب به کم کردن نمره می‌کند.

اشتباه دیگر در مورد تعیین حجم، در تعیین تعداد صفحات هر فصل نمود پیدا می‌کند. هر چند نمی‌توان تعیین کرد هر فصل از فصول پنج‌گانه چند درصد از پایان نامه را به خود اختصاص دهد، اما حتما توصیه می‌شود که ترتیب فصول از نظر حجم به این صورت باشد:

چهارم، دوم، سوم، اول و پنجم. همچنین می‌توان گفت حداقل ۷۰ درصد از حجم از پایان نامه به فصول دوم و چهارم اختصاص یابد تا قابلیت‌ها و برجستگی های پژوهش بیشتر نمود پیدا کند.

۳- عدم رعایت فرمت پایان نامه

توجه داشته باشید، اولین سوالات و ایراداتی که اساتید داور در جلسه دفاع پایان نامه می گیرند مربوط به رعایت قالب پایان نامه است. قطعا وسواس و دقت زیادی در این امر داشته باشید. در صورت عدم تسلط کافی به برنامه wordحتماً کار قالب‌بندی را به یک متخصص محول کنید.

۴- کپی اشتباه

دقت کنید، تمامی فایل های متنی که برای ارائه پایان نامه خود آماده کرده‌اید، دارای فرمت خاصی هستند که ممکن است برخی از کاراکترها در آن تعریف نشده باشند. فرمت متن‌های نوشته در برنامۀ  word به دو صورت doc و docx  است. هنگام کپی مستقیم از صفحات web (که معمولا دارای فرمت html) و فایل pdf به داخل word  چند کاراکتر مانند نقطه، کاما، فاصله و… به صورت فارسی و درست تبدیل نمی شوند.حتما در صورت کپی برداری از این اسناد، به این مسائل دقت کامل شود.

۵- مراجع زیاد

مرجع دهی در نگارش پایان نامه کار درستی است، اما  گاهی از اوقات اساس هدف افزایش تعداد مراجع است. تعداد مراجعی که در پایان نامه استفاده می‌شود، باید واقعی و منطقی باشد. یعنی دقیقاً براساس نیاز و الزام و نه صرفاً طولانی‌تر شدن بخش مراجع پایان نامه.

۶- مراجع سطح پایین

یکی از معیارهای سنجش اعتبار هر پایان نامه یا پژوهش علمی، اعتبار و سطح علمی مراجع مورد استناد در آن است. از این رو، دقت در اعتبار مراجع مورد استفاده اهمیت ویژه‌ای دارد.

۷- کیفیت پایین عکس‌ها

در برخی موارد دیده می‌شود که تصاویر مورد استفاده در پایان نامه دارای کیفیت پایینی است. دقت کنید که پایان نامه به صورت سیاه و سفید چاپ می‌شود. پس کیفیت تصویر باز هم کمتر می‌شود.

۸- عدم ارجاع شکل و جدول 

در صورت استفاده از جدول، نمودار از مرجع دیگر، باید آن جدول یا شکل مستقل از متن پایان نامه ارجاع داده شود. یعنی به نوشتن مرجع در متن اکتفا نشده و دقیقاً در خود جدول یا شکل شماره مرجع نوشته شود.

منبع :گروه تحقیقاتی نخبگان برتر- انجام پایان نامه – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال